فرهنگ سازمانی ، جو سازمانی ، تعهد سازمانی ، روحیه و رضایت شغلی(3)

تعهد سازمانی      Organizational  Commitment

* تعهد سازمانی نوعی نگرش ، احساس وابستگی و تعلق خاطر به سازمان است . تعهد سازمانی حالتی روانی است که بیانگر نوعی تمایل ، نیاز و الزام به ادامه اشتغال در یک سازمان است . مروری بر پیشینه پژوهش : بعضی از افراد کارشان را دوست دارند اما به سازمانی که در آن کار می کنند علاقه ای ندارند و برخی برعکس، بنابراین احساس مثبت و منفی درباره شغل تنها قسمتی از نگرش شاغل نسبت به کارش است ؛ نگرش کلی فرد نسبت به کارش را معمولاً تعهد سازمانی می نامند . این نگرش انعکاس دهنده این مطلب است که تا چه میزان یک فرد را می توان از طریق سازمانش شناخت و تا چه حد او به آن سازمان تعلق دارد . تعهد سازمانی نوعی نگرش است حالت روحی است که نشان دهنده میزان تمایل ، نیاز و الزام به ادامه اشتغال در سازمان است  .( 19 )

* معمولی ترین شیوه برخورد با تعهد سازمانی آن است که تعهد سازمانی را نوعی وابستگی عاطفی به سازمان درنظر می گیرند . براساس این شیوه ، فردی که به شدت متعهد است ، هویت خود را از سازمان می گیرد ، در سازمان مشارکت دارد و با آن     درمی آمیزد و ازعضویت در آن لذت می برد . پورتر و همکارانش  تعهد سازمانی را پذیرش ارزش های سازمان و درگیرشدن در سازمان تعریف          می کنند و معیارهای اندازه گیری آن را شامل انگیزه ، تمایل برای ادامه کار و پذیرش ارزش های سازمان می دانند.چاتمن و اورایلی  تعهد سازمانی را به معنی حمایت و پیوستگی عاطفی با اهداف و ارزش های یک سازمان ، به خاطر خود سازمان و دور از ارزش های ابزاری آن "وسیله ای برای دستیابی به اهداف دیگر" تعریف می کنند .

شهید مطهری  درباره تعهد چنین می گوید : تعهد به معنی پایبندی به اصول وفلسفه یا قراردادهایی است که انسان به آن ها معتقد است و پایدار به آنها می باشد . فردمتعهد کسی است که به عهد و پیمان خود وفادار باشد و اهدافی را که به خاطر آن ها و برای حفظ پیمان بسته است صیانت کند.  شلدون تعهد سازمانی را چنین تعریف می کند : نگرش یا جهت گیری که هویت فرد را به سازمان مرتبط یا وابسته می کند . کانتر تعهدسازمانی را تمایل عاملان اجتماعی به اعطای نیرو و وفاداری خویش به      سیستم های اجتماعی می داند. به عقیده سالانسیک تعهد حالتی است در انسان که در آن فرد با اعمال خود و از طریق این اعمال اعتقاد می یابد که به فعالیتها تداوم بخشد و مشارکت موثرخویش را در انجام آنها حفظ کند. بوکانان تعهد را نوعی وابستگی عاطفی و تعصب آمیز به ارزش ها و اهداف سازمان می داند، وابستگی به نقش فرد در رابطه با ارزشها و اهداف و به سازمان فی نفسه جدای از ارزش ابزاری آن . به نظر لوتانز و شاو،تعهد سازمانی به عنوان یک نگرش اغلب این گونه تعریف شده است :
تمایل قوی به ماندن در سازمان ;
تمایل به اعمال تلاش فوق العاده برای سازمان ;
اعتقاد قوی به پذیرش ارزش ها و اهداف .
وجه اشتراک تعاریف بالا این است که تعهد حالتی روانی است که رابطه فرد را باسازمان مشخص کند، تصمیم به ماندن در سازمان یا ترک آن را به طور ضمنی در خود دارد . ( 20 )

* نگرش رضایت شغلی در سال های اخیر بیشترین توجه را به خود جلب نموده است ولی اخیرا نگرش تعهد سازمانی عمومیت بیشتری پیدا کرده و در ادبیات تحقیق جایگاهی را به خود اختصاص داده که برای درک و پیش بینی رفتار سازمانی اهمیت پیدا کرده است.
از تعهد سازمانی تعاریف متعددی بعمل آمده است. تعهد سازمانی اغلب تعریف شده است، بعنوان:

1 - تمایل قوی برای بقاء عضویت در یک سازمان خاص.
2 - تمایل برای تلاش بسیار زیاد برای سازمان.
3 - باور قاطع در قبول ارزش ها و اهداف سازمان.

  به عبارت دیگر تعهد سازمانی یک نگرش درباره وفاداری کارکنان به سازمان و یک فرآیند مستمر است که بواسطه مشارکت افراد در تصمیمات سازمانی، توجه افراد به سازمان و موفقیت و رفاه سازمان را می رساند . تعهد سازمانی ناشی از عوامل و متغیرهای مختلفی است که نتایج مختلفی بدنبال دارد.
در ارتباط با تعهد سازمانی مطالعات مختلفی صورت گرفته که یکی از مهم ترین این مطالعات بوسیله "میر و آلن" صورت گرفته و مدلی سه بعدی ارائه شده است . ابعاد این مدل عبارتند از:

  1 - تعهد عاطفی: شامل وابستگی عاطفی کارکنان به تعیین هویت با سازمان و درگیر شدن درفعالیت های سازمانی ا ست.
2 - تعهد مستمر: شامل تعهدی که مبتنی بر ارزش نهادن به سازمان است و کارمند در زندگی سازمان سهیم می شود.
3 - تعهد تکلیفی: شامل احساسات افراد مبنی بر ضرورت ماندن در سازمان است.

 به طور کلی تعهد سازمانی منجر به نتایج مطلوب سازمانی، همچون عملکرد بالاتر، ترک خدمت کمتر و غیبت کمتر خواهد شد که تحقیقات متعددی نیز صحت آن را تایید نموده است. ( 22 )

* تعهد سازمانی عبارت از نگرش های مثبت یا منفی افراد نسبت به کل سازمان " نه شغل " است که در آن مشغول به کارند . در تعهد سازمانی شخص نسبت به سازمان احساس وفاداری قوی دارد و از طریق آن سازمان خود را مورد شناسایی قرار می دهد . افرادی که دارای تعهد سازمانی بسیارند ، معمولاً از خود سه ویژگی نشان می دهند :
1 ) اهداف و ارزش های سازمانی را در حدّ بالایی می پذیرند .
۲(  تمایل جدّی به تلاش برای تحقق اهداف سازمانی دارند .
۳(  به باقی ماندن و ادامه ی کار در سازمان بسیار علاقه مندند .  ( 23 )

* ( موودی و پورتر ) تعهد سازمانی به عنوان وابستگی عاطفی و روانی به سازمان در نظر گرفته می شود که بر اساس آن فردی که شدیداً متعهد است، هویت خود را با سازمان معین می کند ، در سازمان مشارکت می کند و در آن درگیر می شود و از عضویت در سازمان لذت می برد . بوکانان( 1974) ، تعهد را چنین تعریف می کند : « تعهد نوعی وابستگی عاطفی و تعصب آمیز به ارزش ها و اهداف یک سازمان است. وابستگی نسبت به نقش فرد در رابطه با ارزش ها و اهداف سازمان ، به خاطر خود سازمان جدای از ارزش های ابزاری آن » .

پرتر و همکاران (1978) تعهدسازمانی را به عنوان « درجه نسبی تعیین هویت فرد با سازمان و مشارکت و درگیری او در سازمان تعریف کرده اند » .

در این تعریف، تعهد سازمانی سه عامل را شامل می شود ( آلن و مایر ) :

▪ اعتقاد به اهداف و ارزش های سازمان

▪ تمایل به تلاش قابل ملاحظه به خاطر سازمان

▪ آرزو وخواست قوی وعمیق برای ادامه عضویت با سازمان . ( 26 )

بیش از چند دهه از اولین تعریف جو سازمانی می گذرد . در این مدت تعاریف متعددی مطرح شده که جوهره همه آن ها دو عنصر را در برداشته است:
1. سیستم شناختی ( عنصر ذهنی ) ، که بیانگر سیستم های ارزشی سازمان است.
2. برداشت های جمعی ( عنصر احساسی ) از سیاست ها، عملکرد و روش های سازمان نشئت می گیرد  .                                                                                                                                     
مورد اول بیشتر به فرهنگ سازمان مرتبط است و مورد دوم واقعاً بیانگر جوی است که رهبری با آن مرتبط است . به این ترتیب جو سازمانی نمایی از ویژگی های ظاهری فرهنگ است که از ادراکات و نگرش های کارکنان ناشی می شود . در واقع جو، نمای قابل دید و فرهنگ بخش غیر قابل رویت سازمان است، مثل یک کوه یخ شناور در آب .
اگر چه اندیشمندان راجع به تعریف جوسازمانی اتفاق نظر ندارند، ولی اکثر آنان در خصوص ویژگی های آن دیدگاه های یکسانی ابراز داشته اند . ویژگی های زیر را برای جو سازمانی برشمرده اند :
- یک برداشت جمعی کارکنان دربارة ویژگی های خاص سازمان مثل اقتدار، اعتماد، انسجام، حمایت، تقدیر، نوآوری و عدالت ؛
-  برآیند تعامل اعضای یک سازمان ؛
- پایه ای برای تفسیر شرایط ؛
- تداعی کننده هنجارها و ارزش ها و نگرش ها راجع به فرهنگ سازمان ؛
-  منبع تأثیرگذار بر رفتار.
بر این اساس، "جو سازمانی مجموعه ویژگی هایی است که یک سازمان را توصیف می کند و آن را از دیگر سازمان ها متمایز می سازد، تقریبا در طول زمان پایدار است و رفتار افراد در سازمان را تحت تاثیر قرار می دهد . می توان جو سازمانی را به بیانی ساده تر بیان کرد : « جو سازمانی درک کارکنان از محیطی است که در آن مشغول به کار هستند .» با این دید می توان جو سازمانی را نتیجه رهبری مدیر دانست . به طور مثال، تحقیقات نشان می دهد جو سازمانی رابطه مستقیم با توانایی مدیر در برانگیختن کارکنان با برآورده ساختن نیازهای روانی آن ها همچون توفیق طلبی، قدرت و .... دارد.
از طرف دیگر، تحقیقات چهل ساله هی گروپ نشان می دهد جو سازمانی تأثیر بسزایی بر رفتار کارکنان و عملکرد سازمانی دارد. این  بررسی ها بیانگرآن است جو متعالی سازمان از یک طرف هزینه‌های جابه جایی کارکنان و مقاومت آنان در برابر تغییر را کاهش می دهد و از سوی دیگر موجب بهبود کیفیت کالا ، نو آوری و ریسک پذیری می شود که نتیجه نهایی این تأثیرات افزایش سود آوری و وفاداری مشتریان است . ( 29 )