نظارت ، کنترل و ارزیابی(3)
مقایسه و نتیجه گیری
دکتر سید محمد میر کمالی در مقایسه ی نظارت و کنترل چنین می نویسد : " معمولاً اصطلاحات نظارت و کنترل بر امور با هم مورد استفاده قرار می گیرند . عده ای از صاحب نظران نیز معتقد به جدایی مفهوم آن هستند . گاهی اوقات از کلمه نظارت معنی نظارت و کنترل و از مفهوم کنترل معنی نظارت و کنترل ادراک می شود . به هر حال ، اگر چه هر یک از اصطلاحات نظارت و کنترل دارای معانی متفاوتی هستند ، اما در عین حال کاملاً بهم مربوط و وابسته هستند . اما از نظر ما،نظارت و کنترل یعنی ، بازدید و مراقبت از طرز پیشرفت اجرای عملیات با مقایسه با وضع مطلوب و تغییر و تصحیح عملیات به منظور جلوگیری از انحرافات از تحقق اهداف سازمان آموزشی است .
تعریف فوق ، از دو قسمت تشکیل شده است ، قسمت اول آن مربوط به کسب اطلاعات از طریق مشاهده و بررسی وضع موجود و تعیین پیشرفت کارها با مقایسه با وضع مطلوب است که نظارت نامیده می شود . قسمت دوم تعریف به معنی بازگردانیدن سیستم آموزشی به شکل درست و مطلوب آن از طریق کارهای تصحیح کننده است که یک جریان عملیاتی و اجرایی می باشد . پس به طور کلی ، نظارت یک امر مشاهده ای و پژوهشی است که در نهایت به کسب اطلاعات از وضع موجود و مقایسه آن ها با شکل مطلوب منجر می شود . چنان چه در مقایسه با وضع مطلوب ، انحراف یا مشکلی مشاهده شود ، با اعمال کنترل ، مدرسه به وضع درست و مورد نظر بر می گردد . چه بسا به علت عدم مشاهده انحراف ، نیاز به کنترل و تصحیح عملیات نباشد . بنابراین ، نظارت مقدم بر کنترل و به عبارتی مهم تر از آن می باشد ، به همین دلیل با نظارت های درست و مستمر ، شاید به اعمال کنترل نیازمند نباشیم . " ( 35 )
لذا در اینجا به صورت مختصر به مقایسه سه مفهوم نظارت ، کنترل و ارزیابی می پردازیم :
جدول مقایسه ی برخی ویژگی های نظارت ، کنترل و ارزیابی بر اساس مطالعات و تجربیات شخصی نگارنده
نظارت کنترل ارزیابی
1 – نظارت مقدم بر کنترل و ارزیابی است .
2 – نظارت می تواند ما را تحدودی از کنترل بی نیاز کند .
3 – نظارت در همه مراحل تصویب سیاست ها ، تعیین اهداف ، تهیه برنامه ها ، اجرای برنامه ها ، کنترل و ارزیابی نتایج برنامه ، تجدید نظر و اصلاح برنامه ها اعمال می گردد.
4 – نظارت جنبه پیشگیرانه دارد و نقش و هدایت برنامه و فعالیت ها در جهت تحقق اهداف ایفا می کند .
5 - در نظارت راهنمایی ، مراقبت و پیشگیری از طریق دادن آموزش ، اطلاعات ، تذکر و یادآوری اعمال و سعی می شود تا سرحد ممکن سلامت انجام کار و فعالیت ها و حصول نتیجه مطلوب تضمین کند .
6 – در نظارت معمولاً داوری و قضاوت انجام نمی شود .
7 – نظارت لطیف تر از کنترل و ارزیابی است و جنبه روابط انسانی بیشتر در آن رعایت می شود .
8 – در نظارت تقریبا توبیخ و مجازات مشاهده نمی شود .
9 – در نظارت کارکنان کمتر فکر می کنند که شخص ناظر به دنبال مچ گیری و یا اعمال اغراض شخصی ( نا عادلانه ) است . و بیش تر آن را نوعی راهنمایی و کمک می دانند .
10 – در نظارت برنده و بازنده کمتر مطرح می شود .
11– نظارت دوره زمانی محدود و مشخص در طول مدت اجرای برنامه ندارد . و معمولا به صورت مستمر انجام می گیرد .
12 – نتیجه نظارت، مدیریت عملکرد است .
13 – در نظارت پاداش دادن مطرح نیست .
*******************
1 – کنترل مقدم بر ارزیابی است .
2 – کنترل می تواند ما را تا حدودی از ارزیابی بی نیاز کند .
3 – کنترل پس از پایان انجام هر بخشی از یک فعالیت یا از برنامه کنترل اعمال می گردد .
4 – کنترل جنبه اصلاحی دارد یعنی از طریق مقایسه نتایج حاصل از انجام بخشی از یک فعالیت یا برنامه با وضعیت مطلوب اقدام به رفع انحراف ( احتمالی ) و اصلاح می کند .
5 – در کنترل سعی بر پیدا کردن نقاط ضعف و قوت از طریق مقایسه بخشی از کار انجام شده یا برنامه اجرا شده با وضعیت مطلوب و تلاش برای رفع نقص و کمبود ها می باشد .
6 – در کنترل پیرامون بخشی از کار یا برنامه اجرا شده قضاوت و داوری به عمل می آید .
7 – کنترل معنای ضمنی نامطلوب و آزادی عمل فردی را تهدید می کند .
8 – در کنترل احتمال توبیخ و مجازات وجود دارد .
9 – در کنترل چون تا حدودی قضاوت و داوری به عمل می آید بیشتر کارمندان عمل کنترل کننده را نوعی مچ گیری و معمولا قضاوت و داوری او را تا حدودی مغرضانه و ناعادلانه تلقی می کنند .
6 – در کنترل پیرامون بخشی از کار یا برنامه اجرا شده قضاوت و داوری به عمل می آید .
7 – کنترل معنای ضمنی نامطلوب و آزادی عمل فردی را تهدید می کند .
8 – در کنترل احتمال توبیخ و مجازات وجود دارد .
9 – در کنترل چون تا حدودی قضاوت و داوری به عمل می آید بیشتر کارمندان عمل کنترل کننده را نوعی مچ گیری و معمولا قضاوت و داوری او را تا حدودی مغرضانه و ناعادلانه تلقی می کنند .
10 – در کنترل معمولا برنده و بازنده مطرح و به دنبال خود تشویق و تنبیه دارد .
11 – کنترل معمولا در دوره های زمانی محدود و مشخص در طول مدت اجرای برنامه انجام می گیرد .
12 – نتیجه کنترل ، ارزیابی عملکرد است .
13 – در کنترل خیلی کم موضوع پاداش دادن مطرح می شود .
********************************************************************************************************************************************************* 1 - ارزیابی پس از نظارت و کنترل انجام می گیرد .
2 – ارزیابی مکمل کنترل است .
3 – ارزیابی در پایان انجام یک فعالیت یا اجرای یک برنامه اعمال می گردد .
4 - در ارزیابی ، نتایج حاصل یا به طور کلی وضعیت موجود با وضعیت مطلوب مقایسه می شود و در قضاوت نهایی ممکن است یکی از واکنش های زیر به عمل آید :
الف ) الزام به جبران انحراف مشاهده شده در نتایج حاصل از و ضعیت مطلوب .
ب ) تغییر اهداف و کاهش سطح توقعات و معیارها به دلیل عدم توانایی سیستم جهت تحقق وضعیت مطلوب .
ج ) بالا بردن سطح اهداف ، توقعات و
معیارها به دلیل مشخص شدن ظرفیت ها و توانایی های بالاتر سازمان .
د ) حذف یا تغییر کامل برنامه و فعالیت
مورد نظر .
5 – در ارزیابی نیز مانند کنترل اما در سطحی وسیع تر تلاش دارد از طریق مقایسه وضع موجود با وضع مطلوب نقاط قوت و ضعف را پیدا و در خصوص برنامه یا فعالیت ها تصمیم گیری نماید .
6 – در ارزیابی در مورد کل کار و برنامه اجرا شده قضاوت و داوری می شود و حکم صادر می گردد .
7 – از آن جا که در ارزیابی ، قضاوت و داوری مشخصه ی بارزی است همانند کنترل و شاید بیشتر معنای ضمنی نا مطلوب و معمولا در افراد ایجاد نگرانی و حس ناخوشایندی را باعث می گردد .
8 – در ارزیابی احتمال توبیخ و مجازات بیش تر از کنترل است .
9 - بیشتر کارکنان قضاوت و داوری به عمل آمده در ارزیابی را معمولا بیش از کنترل نوعی مچ گیری ، تحکم ، مغرضانه و غی منصفانه ادراک می کنند .
10 – در ارزیابی بیش از کنترل موضوع برنده و بازنده مطرح و تشویق و تنبیه به عمل می آید .
11 – ارزیابی معمولا در زمان پایان اجرا برنامه یا دوره های زمانی مشخص که در آن ها بخش مستقلی از یک برنامه به اتمام می رسد اجرا می گردد .
12 – نتیجه ارزیابی ، ارزیابی عملکرد است .
13 – معمولا پاداش دادن با ارزیابی همراه است .
منابع :
1 - سید جوادین ، سید رضا . نظارت پیش نیاز کنترل رفتاری . از سلسله مقالات دریافتی در نخستین همایش علمی و پژوهشی نظارت و بازرسی در سال 76 . سایت اداره کل بازرسی بوشهر .
2 - جاسبی ، عبد الله . نظارت و کنترل در مدیریت اسلامی .
3 - نظارت،کنترل و ارزیابی رویدادهای ورزشی ( سایت اینترنتی مقالات مدیریت ) .
4 – صفوی نیا ، پروین . نظارت و کنترل در مدیریت آموزشی . سایت اینترنتی سازمان آموزش و پرورش استان اصفهان .
5 – طهماسبی ، رضا . نظارت و کنترل در مدیریت آموزشی . سایت اینترنتی سازمان آموزش و پرورش استان اصفهان .
6 – عباس زادگان ، سید محمد . مکاتب و مبانی مدیریت . چاپ دوم . تهران . شرکت سهامی انتشار . 1373 .
7 – سید عباس زاده ، میر محمد . کلیات مدیریت آموزشی . ارومیه . انتشارات دانشگاه ارومیه . 1374 .
8 – الوانی ، سید مهدی . مدیریت عمومی . چاپ ششم . تهران . انتشارات نی . 1372 .
9 – قرائی مقدم ، امان . مدیریت اموزشی . تهران . انتشارات ابجد . 1375 .
10 - گروهی از اساتید و صاحب نظران . متون آموزشی برای تدریس در دوره های آموزشی مدیریت پایه سطح ( 2 ) . انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی .
11 - زارعی متین ، حسن . مدیریت منابع انسانی .
12 - مانتانا ، پاتریک . فرهنگ فراگیری دانش مدیریت . ترجمه سهراب خلیلی شورینی .
13 - رضائیان ، علی . اصول مدیریت . تهران . انتشارات سمت . 1376 .
14- گروهی از اساتید و صاحب نظران . مجموعه مطالب آموزشی دوره توجیهی مدیران پایه ( روسای ادارات وهمترازان ) نظام جدید آموزش مدیران کشور . تهران . انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی . 1379.
15- معصومی ، سید حسین . نظارت و کنترل از دیدگاه اسلام . انتشارات سروش هدایت . 1378 .
16- خاکی ، غلامرضا . آشنایی با مدیریت بهره وری ( تجزیه و تحلیل آن در سازمان ) . چاپ دوم . تهران . کانون فرهنگی انتشاراتی سایه نما . 1377 .
17- آیین نامه نظارت در سازمان بهزیستی استان یزد .
18- غلامزاده . سمینارارزیابی ( مدیریت ) عملکرد ( گرفته شده از اینترنت ).
19- صافی ، احمد . سازمان و مدیریت در آموزش و پرورش . تهران . انتشارات ارسباران . 1380 .
20 – عباسپور ، عباس . نظارت و راهنمایی آموزشی به عنوان رفتار سازمانی . فصلنامه مدیریت در آموزش و پرورش . شماره مسلسل 14 .
21 – معین ، محمد . فرهنگ فارسی . تهران . انتشارات راه رشد . 1382 .
22 – بولا ، هـ . س . ارزیابی آموزشی و کاربرد آن در سواد آموزی تابعی . ترجمه : عباس بازرگان . تهران . مرکز نشر دانشگاهی . 1362 .
23 – آریانپور کاشانی ، عباس . آریانپور کاشانی ، منوچهر . فرهنگ فشرده انگلیسی به فارسی ( یک جلدی ) . چاپ دوازدهم . تهران . موسسه انتشارات امیر کبیر . 1367 .
24 – افشاری ، حسن . نظارت و راهنمایی تعلیماتی . اداره کل آموزش های ضمن خدمت . واحد برنامه ریزی آموزش ابتدایی .
25 - جلیل خانی ، بهرام . www. Talebi.com .
26 - دفتر بهبود مدیریت و ارزیابی عملکرد معاونت امور مدیریت و منابع انسانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور . ارزیابی عملکرد . 1382 .
27- گروهی از اساتید و صاحب نظران . متون آموزشی برای تدریس در دوره های آموزشی مدیریت پایه سطح ( 2 ) . انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی .
28- پسران قادر ، مجید . دریچه ای به مدیریت منابع انسانی طبقه بندی و روش های اصلی ارزشیابی مشاغل . تهران . انتشارات رودکی . 1373 .
29 – خلود ، حسین . ارزشیابی برنامه های آموزشی . مدیریت امروز . دوره ششم . شماره اول و دوم .
30 – صفوی ، امان الله . نظرات معاصر در باره ارزشیابی از برنامه . فصلنامه تعلیم و تربیت . سال اول . شماره 2 و 3 .
31 – کیامنش ، علیرضا . آشنایی با الگوی ارزشیابی CIPP . فصلنامه تعلیم و تربیت . سال چهارم . شماره 1 و 2 .
32- جمعی از اساتید مدیریت . نگرش سیستمی ( مجموعه چهارم ) . تهران . مرکز آموزش مدیریت دولتی .
33 - مانتانا ، پاتریک . فرهنگ فراگیری دانش مدیریت . ترجمه سهراب خلیلی شورینی .
34 - فیضی ، طاهره . مبانی سازمان و مدیریت ( رشته حسابداری ) . چاپ دوم . تهران . انتشارات دانشگاه پیام نور . 1375 .
35 – میر کمالی ، سید محمد . رهبری و مدیریت آموزشی . چاپ پنجم ( ویرایش دوم ) . تهران . نشر یسطرون . 1378 .
36 – بهارستان ، جلیل . مطالعه تطبیقی ارزشیابی در مدیریت اسلامی و مدیریت متداول . مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز ( ویژه نامه علوم تربیتی ) . دوره هیجدهم ، شماره دوم ، پاییز 1380 ( پیاپی 36 )
