نظارت آموزشی : مدل های نظارت و راهنمایی معلمان

نظارت آموزشی : مدل های نظارت و راهنمایی معلمان

     جهانی شدن و بین المللی شدن و آثار آن، انتظارات جدیدی را در تعلیم و تربیت خلق کرده است. بنابراین برای پاسخگویی به این نیازها، نیازمند آموزش و پرورش نوینی هستیم که نه تنها پوسته آن باید تغییر کند، بلکه هسته آن نیز باید تغییرات اساسی و بنیادی نماید. آنچه مسلم است این موج در نهاد آموزش و پرورش که نهاد بنیادی و اصلی هر جامعه است نیز تاثیر داشته است. ظهور تعلیم و تربیت جدید، نیاز به تغییرات اساسی در تعلیم و تربیت قدیم را ضروری ساخته است. از جمله کارکردهای مهم در مدیریت تغییرات تعلیم و تربیت توجه به روشها و مدلهای نظارت آموزشی است.

انتظارات از تعلیم و تربیت جدید

     در تعلیم و تربیت جدید در تمام سطوح در حال توسعه و تغییر هستیم. شیوه های تغذیه علمی و دادن اطلاعات به شاگردان تبدیل به استقلال در کسب اطلاعات و ردیابی اطلاعاتی شده است. امروز شاگردان باید یاد بگیرند که به چه دانش، نگرش و مهارتی نیازمندند و چگونه و از چه راهی می توانند آنها را بدست آورند. در این نوع آموزش و ایجاد انگیزش برای یادگیری خود هدایتی، خود کنترلی، خود ارزیابی، خود آغازگری و خود مشاهده گری به انگاره نظارتی جدید که انعطاف پذیر و جامع بوده و به تمامی جوانب نیازهای حرفه ای معلمان و دانش آموزان پاسخ دهد، نیازمند هستیم.

     امروزه مهمترین عامل در رسیدن به اهداف آرمانی و مهمترین موضوع با هر نگرشی، عنصر مدیریت آموزشی و کارکردهای آن همچون نظارت است. لذا برای رسیدن به جایگاه واقعی آن باید به مهمترین کارکرد سازمان یعنی نظارت توجهی ویژه داشت.

     در مقاله حاضر به انواع مختلف مدل ها، چارچوب ها، انگاره ها و نظریه های نظارت اشاره می شود.

مدل های نظارت آموزشی

۱- مدل نظارت مستقیم

     نقش ناظر در این مدل هدایت و آگاهی بخشی به معلم است. این مدل، رفتارهای آموزشی و تسلطی معلم را ارزشیابی می کند. در این نوع نظارت، شیوه تشویق و تنبیه ابزار کار ناظران است. تصمیم گیری با ناظر است و تفویض اختیار در کار نیست و متکی بر اختیار و قدرت است. این مدل پاسخی به نیازهای تعدادی از معلمان است به خصوص، معلمان تازه کار، که به دستورالعمل های روشنی نیاز دارند.

۲- مدل نظارت غیرمستقیم

     ناظر در این مدل به تفاسیر معلم و ادراکات او با دقت گوش می دهد و سپس بیان می کند که چگونه تفاسیر و معانی را درک کرده است. از گونه های این مدل می توان نظارت دانش آموزان و اولیا را نام برد.

۳- مدل نظارت انتخابی

     نقش این مدل ارائه ابعاد متفاوت است که معلم در کلاس درس آن را انتخاب و انجام می دهد. در این مدل معلم در ارتباط با تصمیم گیری مسئولیت دارد. هدف این مدل ارائه راه حل هایی است که فضایی را برای معلم ایجاد کند که بتواند با استفاده از انتخاب های خود تدریس کند.

۴- مدل نظارت همتا

     در این مدل نظارت جنبه نیمه رسمی دارد. به جای ناظر آموزشی، معلمان مدرسه به عنوان همکار و در سطحی مساوی بر کار هم نظارت می کنند. نظارت همکار روشی بدون ارزشیابی است. در این مدل معلمان با هم قرار می گذارند که رشد حرفه ای یکدیگر را بر عهده بگیرند. آنان برنامه ای برای بازدید از کلاس تنظیم می کنند تا تدریس همکار خود را مشاهده کنند و بر اساس آنچه مشاهده کرده اند به هم بازخورد دهند یا به روش های تدریس و طرز برخورد معلم با شاگردان پی ببرند و از آنچه در کلاس دیگری می گذرد آگاهی بیشتری پیدا کنند.

۵- مدل نظارت خلاق

      ترکیبی از مدل های مختلف نظارت است و اساس این مدل عقلایی و مبتنی بر آزادی و خلاقیت می باشد که سه هدف عمده عقلانیت، نوآوری و آزادی را به وسیله سه راهکار زیر دنبال می کند:

      تلفیق و ترکیب مدل ها یا ترکیب رفتارهای نظارتی براساس نیاز تفویض مسئولیت نظارت از ناظر به منابع دیگر همچون معلمان استفاده از بصیرت های زمینه های دیگر

۶- مدل نظارت خود حمایتی اکتشافی

      این مدل توسعه یافته مدل نظارت خلاق است و برای ناظران و معلمان فرصت هایی را فراهم می سازد که از تدریس خودشان از طریق مشاهده و کشف آگاه شوند. هدف این مدل دستیابی به خود اکتشافی و مهندسی مجدد آموزش بر اساس آگاهی های اتخاذ شده از مشاهدات کلاسی و آموزشی است. مدل خود اکتشافی به عوض اینکه در رابطه با آموزش به قضاوت بپردازد آنرا توصیف می کند.

۷- مدل نظارت خودگردان

     در این مدل مهمترین نقش و مسئولیت رشد حرفه ای معلم به عهده خود اوست. بدین صورت که او بر اساس ارزیابی نیازهای خود، برنامه سالانه ای را تدوین می کند و زمینه های متفاوتی را که لازم می داند در آن تقویت گردد، مشخص می کند. در مرحله بعد معلم اهداف و برنامه تنظیم شده را با ناظر آموزشی در میان می گذارد. البته باید اهداف تعیین شده واقعی و قابل دستیابی باشند. در پایان زمان مشخص که معمولا یک سال است معلم و ناظر با هم جلسه ای می گذارند تا درباره پیشرفت ها و میزان دستیابی به اهداف و رشد حرفه ای معلم صحبت کنند.

۸- مدل نظارت کلینیکی

     مطالعه رفتار معلم در کلاس درس با روشی نظام مند و در جوی توام با مشارکت و احترام متقابل است و در برگیرنده مجموعه فعالیت هایی است که منجر به اصلاح فرآیند یاددهی و یادگیری می گردد. فرآیندی که به منظور صمیمی شدن با معلمان برای اصلاح آموزش و رشد حرفه ای معلم قبل و یا در حین خدمت می باشد.

۹- مدل نظارت توسعه ای

      در این مدل، نظارت نیاز به ناظرانی دارد که بتوانند معلمان را در غنی سازی خزانه علمی خود کمک کنند و آنان را به بازاندیشی تشویق نماید. اگرچه مدل نظارت کلینیکی اهداف نهضت “حرفه ای شدن” را برآورده می سازد، اما با همه معلمان در یک سطح رفتار می کند و همه را در یک سطح می نگرد، گو اینکه همه در یک سطح هستند. مدل نظارت توسعه ای این مشکل را برطرف کرده است.

۱۰- مدل نظارت محتوایی

       در این مدل سبک های نظارت با سطوح آمادگی معلمان تطبیق داده می شوند. سطح آمادگی تابعی از شایستگی و اعتماد به نفس معلم است. شایستگی حوزه ای از دانش، مهارت و توانمندی معلم برای انجام کار ویژه است و اعتماد درجه ای از خودباوری، اراده، انگیزش، علاقه و اشتیاق است که باعث مشارکت و مداخله در آموزش می شود.

۱۱- مدل نظارت حمایتی

      نظارت حمایتی در واقع رهبری آموزشی است که آسان ساز، تسهیل گر و پرورش دهنده روابط بین کارکنان میانجی بین کسانی است که اهداف مدرسه را دنبال می کنند. نظارت حمایتی دارای ۶ مولفه تعیین اهداف، طرح درس، مشاهده، توسعه حرفه ای، تعهد حرفه ای و ارزشیابی پایان سال است.

منبع: http://behinegi.com/ - فرشته قائمی طلب